Wednesday, October 29, 2014

PETERA “LUNGPUI” TIH AWMZIA LEH A PAWIMAWHNA (26.10.2014)

- Fr. John Zosiama sdb

Nang PETERA i ni tih ka hrilh bawk a che; he LUNGPUI chungah hian ka KOHHRAN ka din ang” (Mt 16:18) tih lai hi Protestant thenkhatin “Petera” tih hi “lungpui” tihna ni lovin “lung” tihna mai a ni a, pawimawhna a nei hran lo an ti thin. Thenkhatin Isuan kha amah leh amah a inkâwka “lungpui” dik tak Kohhran a dinna leh innghahna chu Amah Lal ISUA zawk hi a ni an ti bawk. He thu hi belhchian a dâwl tak tak em tih a orginal Greek tawng leh Aramaic atangin chhui theih a ni.

1. He Bible châng hi a original Greek tawnga ziak kan chhiar chuan “Petera” chu “PETROS” tih a ni a, “lungpui” chu “PETRA” tih a ni. Hetah hian PETROS leh PETRA tih awmzia chu “lungpui” tihna ve ve a ni. “PETROS” hi masculine form a ni a, “PETRA” hi feminine form a ni. Petera chu mipa a nih avangin a hmingah masculine form “PETROS” hi hman a ni ta mai tihna a ni.

2. Mi thenkhatin “PETROS” tih chu “lung” tihna, “PETRA” chu “lungpui” tia an sawina chhan pakhat chu Ancient Greek poetry thenkhatah he thumal pahnih “PETROS” (lung) leh “PETRA” (lungpui) tia an lo hman vang a ni. Mahse Isua hun lai leh Matthaian Chanchin Tha a ziah hun lai kum zabi pakhatna (30-80AD) vel hi chuan “Ancient Greek” (hmasang Greek) hmang tawh lovin “Koine Greek” (common/polular Greek) an tih chu an hmang tawh zawk a. Thuthlung Thar lehkhabute pawh hi Koine Greek-a ziah vek an ni. Hetah hian PETROS leh PETRA awmze danglama hman a ni tawh lo. An danglamna chu gender chiah a ni. Isua khan “lung” pangngai tih thumal hmang duh ta se “lithos” a hman daih a rinawm.

3. ARAMAIC tawngin “lungpui” chu “KEPHA” tih a ni. Palestina ramah Isua hun lai khan GREEK aiin ARAMAIC tawng an hmang lar zawk a. Isua pawh khan he tawng hian thu a hril thin. Chuvangin Petera hnenah he thu a sawi pawh hian GREEK tawng hmang lovin ARAMAIC zawk a hmang ngei ang. “Nang KEPHA i ni…he KEPHA chungah hian..” tiin “Lungpui” a sawia chu tu dang ni lovin Petera chiah a ni. Biblical Scholar thenkhat chhui dan phei chuan Matthaia hian Aramaic tawngin a ziak a, chu chu Koine Greek-a lehlin leh a nih an ring. Chuti a nih si chuan Matthaia hian Petera tih chu “KEPHA” (Lungpui) tiin a ziak ngei ang.

4. Bible-a thuziakah hian “lungpui” (Rock) hi metaphor-ah hman a ni fo. Pathian chu kan “lungpui”, kan inhumhimna leh kan chakna a nihzia sawi nan hman a ni thin. Tin, Isua pawh “a kila Lung tangkai ber a lo ni ta” (Mt 21:42) tiin kan innghahna leh rinna tobul a nihna sawi nan hman a ni. Heta Isuan Petera “Lungpui i ni” tia a sawi hian he leia a Kohhran din kaihruaitu leh enkawltu beram pû ber ni turin mawhphurhna a pê a ni tih a tarlang, mahse hei vang hian Isua chu kan innghahna, kan inhumhimna leh kan chakna “lungpui” a nihna a bo chuang lo. He leia a hnathawh chhunzawm zel tura Isuan a Kohhran dinah chuan Petera dinhmun leh mawhphurhna pawimawhzia hei hian a tarlang mai zawk a ni.

5. A dawt chiah châng pawh hian Petera “lungpui” a nihna rawn nemnghet leh. “Vân ram chabite ka pe ang chia, lei chungah engpawh i phuar apiang vânah phuar a ni ang a; lei chungah engpawh i phelh apiang vânah phelh a ni ang” (Mt 16:19) tih thu hian Kohhran lû ber a nih ang ngeiin THUNEIHNA Lal Isuan a pe a ni tih a chiang hle. “Chahbi” hian hawn theihna leh kalh theihna a nei a, chahbi kawltu chu thuneitu tihna a ni. Mahse hetah hian Vanram kawngkhar Peteran hawnga kalh tur ang tak taka ngaih tur a ni lo. Petera hian Pathian rama lut tura ringtute a kaihhruaina-ah thurin zirtirna kawngah te, inkhuahkhirhna te leh Kohhran enkawlna kawngah thuneihna sang tak pekin a awm tihna a ni a. Chu thuneihna chu amah thlaktu Pope leh Bishop kan Beram pute hnenah hlân chhâwngin Kohhran an enkawl chho ta zel tihna a ni.

6. Petera chu “Lungpui” Kohhran hruaitu ber leh a beramte enkawl tura Isua ruat a nihzia thu Chanchin Tha Johana ziakah pawh kan hmu. A thawhleh hnuah vana a lawn hmain Isuan vawi thum lai Petera hnenah “Ka beramte enkawl (châwm) rawh” (Joh 21:15-17) tiin a hrilh a nih kha. Chuvangin Petera “lungpui” tia Isuan a koh dinhmun leh nihna pawimawh tak mai hi sawi nêp mai mai theih a ni lo.

No comments:

Post a Comment