Wednesday, October 29, 2014

ROSARY Thiltihtheihna hmanga KRISTIAN Sipaiten MUSLIM-ho an hnehna “BATTLE of LEPANTO” (12.10.2014)

- Fr. John Zosiama sdb

October ni 7 kha Rosary Thianghlim Kût a ni a. He Kût hi Kristian sipaiten Muslim râl lo lian zel tur danga tuipui indona hmingthang tak “Battle of Lepanto” an tihah Rosary tawngtaina avanga hnehna ropui tak Oct ni 7, 1571-a an chan hriatrengna a ni. Europe khawmualpuia Kristianten he indona-a hnehna an chan theih nan hian Rosary hmangin nasa takin an lo tawngtai a, hei vânga Muslim râl hneh thei hi an ni tih ring tlatin Pope Pius-V chuan he kût hi khawvel puma serh turin a lo siam ta a ni.

History-a kan hriat theuh angin kum zabi 7-na vel atang khan Muslim râl an lo lian a; an sakhaw thehdarh nan tharum leh hriamhrei engpawh an rawn vilik a, reilote-ah Middle East ram vel zawng zawng leh N. Africa thlengin an thuhnuaiah an dah ta mai. Vawi tam tak Ram Thianghlim (Jerusalem) inchuhin Kristian sipaite nen an indo a, Crusades tam takte pawh a lo chhuah phah a ni. Hun a lo kal zel a, kum 1453 khan Byzantine Empire (Kristian ram) pawh chu Muslim hovin an rawn la ta a, Constantinople khawpui chu Sultan Mohammed-IIa hnuaiah a lo awm ta a ni. Chuta tang chuan Cyprus thliarkar chu la lehin Kristian 6000 chuang an that a, Europe khawmualpui lak tumin an inpuahchah leh ta mup mup mai a ni.

Hetia Muslim râl an lo len zêl lai hian Europe ramah Reformation a lo chhuak a, Kristiante inkarah inthenna leh innghirhnghona nasa tak a chawk chhuak ve mek bawk. Kum 1566-a Pope a lo nih velleh Pius-V chuan nasa takin Europe-a Kristian lalte chu Muslim ral lo lian zel dang turin a hui khâwm ta a. Italy ram bung hrang hrang Genoa, Venice, Naples, Sicily, Sardinia leh ram dang Germany, Spain, Croatia, Malta, Austria atangte chuan sipai leh indo lawng khâwmin Austrian mi General huaisen Don Juan-a kaihhruaina hnuaiah Muslim râl do turin an inpuahchah ta a ni. Hetih lai hian Pope Pius-V hian ringtu mipuite chu Rosary uar taka sawiin kan Nu Mari tanpuina dila lo tawngtai turin a ngen a, Kristian sipaite chu kan Nu Mari venhimna leh awmpuina a hlan nghal bawk. Kristian sipaite hi 68,000 vel an ni a, indo lawng 212 an neih laiin an hmelma Muslim (Ottoman Turks)-ho hian indo lawng 251 neiin sipai 82,000 chuang vel an nei bawk.

Tichuan, Lepanto khawpui atanga hla vak lo Mediteranean tuipui Gulf of Corinth an tihah Oct ni 7, 1571 vartian atang chuan an inhmachhawn ta a, nilenga an indo hnu chuan tlai lamah Kristian sipaite chuan hnehna an chang ta! He indonaah hian Muslim sipai 30,000 chuang an thi a, 8000 vel sala man an ni bawk. An lawng chhe bâng pawh 40 vel bak hmuh tur a awm lo. Chutih laiin Kristian sipai 7,500 vel chauh an thi a, Muslim hovin Kristian sala an man lawng kar tura an chhawr 12,000 chuang an chhanchhuak nghal bawk a ni. He hnehna ropui tak avang hian Muslim râl lian zel Europe ram lo thleng mai tur chu dan chahin an lo awm ta a. He hnehna hi kan nu Mari tawngtaisakna avang a ni tih ringtu mipui zawng zawngin an ring a, hnehna changtu Kristian sipai General Don Juan pawhin sipaite chakna avang ni lovin kan Nu Mari tanpuina avang a ni tih a sawi nghe nghe a ni. Tichuan, Pope Pius-V chuan he kût Feast of the Holy Rosary or Our Lady of the Rosary tih hi kum tina serh turin a lo puang ta a, Litany tawngtaina-ah pawh “Mari Kristiante tanpuitu” tih chu belh a lo ni ta a ni.

Heta tang hian Rosary thiltihtheihna leh ropuina mi tam takin an chhar chho zel a, Katholik mite tan tawngtaina pawimawh tak pakhat a ni chho ta zel a ni. He kût denchhan hian keini pawhin October Rosary beihrual thla kan hmang a. He kan tawngtaina hlu tak leh kan ralthuam chak tak hi a la hrethiam ve loten min deuhsawh nan leh min sêl nan hmang thin mah se thinlung tak leh tihtak zetin kan nu Mari hnenah Rosary hmang hian a tanpuina dilin uar takin i tawngtai chhunzawm zel ang u.

No comments:

Post a Comment